ولې ټرمپ نه دی توانېدلی چې په اوکرايين کې اوربند راولي؟

د امریکا ولسمشر ډونلډ ټرمپ تېره سپټمبر مياشت کې د ولسمشرۍ نوماندۍ پر مهال له ولودمير زيلېنسکي سره تر ليدلو وروسته ډاډه ښکارېده چې کولی شي د اوکرايين جګړه ژر ختمه کړي. هغه وويل، "که موږ بريالي شوو زما په اند چې موږ به يې ژر حل کړو."

خو د دې ژر معنی د وخت په تېرېدو بدله شوه، وروسته ټرمپ د يوې ټلويزيوني مناظرې پر مهال ژمنه وکړه چې دا مسئله به له دې مخکې چې ولسمشر شي حل کړي.

له دې وړاندې په ۲۰۲۳ کال کې يې حتی ويلي وو چې د ولسمشرۍ په لومړيو ۲۴ ساعتونو کې به جګړه ودروي.

خو اوس له دوو میاشتو ډېر وخت کېږي چې ټرمپ په واک کې دی، او داسې ښکاري چې سپینه ماڼۍ ورو ورو دې پايلې ته رسېږي چې د دې ډول سختې او پېچلې جګړې ختمول ښايي زیات وخت ونیسي.

تېره اوونۍ په یوه ټلویزیوني مرکه کې، د امریکا ولسمشر اعتراف وکړ چې کله یې د یوې ورځې دننه د جګړې پای ته رسولو ژمنه کوله، نو "یو څه طنز یې کړی و."

د دې لپاره چې د ټرمپ ټیم د جګړې ختمولو په اړه کم پرمختګ کړی، ډېر عوامل شته دي.

لومړی، د ولسمشر پر شخصي دیپلوماسۍ د هغه باور ښایي ناسم ثابت شوی وي. ټرمپ له ډېرې مودې باور لري چې که له بل مشر سره مخامخ کېني او معامله وکړي نو هر نړیوال بحران حل کېدای شي.

نوموړي د فبروري پر ۱۲مه د روسيې له ولسمشر ولادیمیر پوتین سره خبرې وکړې، چې یو نیم ساعت دوام يې وکړ. ټرمپ دا خبرې "ډېرې ګټورې" هم بللې وې. دوی دواړه بیا د مارچ پر ۱۸مه وغږېدل.

خو له دې څرګنده ده دا خبرې د ۳۰ ورځني اوربند لپاره چې ټرمپ يې هيله لرله کافي نه وې.

یوازینی څه چې هغه له پوتین ترلاسه کړل، دا وو چې د اوکرایین د انرژۍ پر تاسیساتو به بریدونه نه کوي، خو اوکرایین ادعا کوي چې روسیې دا ژمنه یوازې څو ساعته وروسته ماته کړه.

دویم، د روسیې ولسمشر پوتین واضح کړې چې نه غواړي دا مذاکرات په بیړه ترسره شي. د مذاکراتو په اړه په عامه توګه هغه لومړنۍ څرګندونې تېره اووني وکړې.

پوتین ښکاره کړه چې دی د امریکا د دوو پړاونو اوږدمهاله او موقتي اوربند له تګلارې سره مخالفت لري. د دې پر ځای هغه ټینګار کاوه چې مذاکرات باید د "جګړې اصلي ریښې" له منځه يوسي، یعنې د ناټو د پراختیا وېره او د اوکرایین خپلواک دولت، چې دی يې روسیې ته ګواښ ګڼي.

درېیم، د امریکا تګلاره چې په پيل کې يې تمرکز پر اوکرایین و، ښایي دا ناسمه محاسبه وه. سپینه ماڼۍ دې پايلې ته ورسېده چې ولسمشر زیلېنسکي د سولې خنډ دی. لوېديځ ډیپلوماټان هم مني چې د اوکرایین حکومت د دې درک کولو کې پاتې راغی، چې د ټرمپ له راتګ سره نړۍ بدله شوې ده.

خو پر کیېف د امریکا فشار، هغه وخت زیات شو چې په سپينه ماڼۍ کې د امريکا ولسمشر ډونلډ ټرمپ، مرستيال ولسمشر جې ډي ونس او د اوکرايين د ولسمشر زيلېنسکي تر منځ لفظي شخړه وشوه.

دې فشار د امریکا او اروپا ترمنځ اړیکې هم زیانمنې کړې، چې یو نوی دیپلوماټیک کړکېچ یې رامنځته کړ. بل پلو، ولادیمیر پوتین په ارام انتظار کاوه او له وضعیته يې خوند اخیست.

څلورم، د دې جګړې پېچلتیا هر ډول حللاره ستونزمنوي. د اوکرایین وړاندیز په پیل کې دا و چې په هوا او سمندر کې لنډمهاله اوربند وشي. فکر دا و چې د دې څارنه به نسبتا اسانه وي.

خو د تېرې اوونۍ د سعودي په جده کې د خبرو پر مهال، امریکا ټینګار وکړ چې هر ډول سملاسي اوربند باید د ختیځ په ۱۲۰۰ کیلومتره اوږده جبهه کې هم پلی شي. دې پرېکړې سملاسي د اوربند د تصدیق لوجستیکي ستونزې نورې هم پېچلې کړې. دا پلان، البته، پوتین رد کړ.

خو د انرژۍ پر بنسټيزو تاسيساتو د بريد نه کولو هوکړه، هم ستونزې لري.

د دې وړاندیز د جزیاتو ارزونه به د تخنیکي مذاکراتو ډېره برخه ونیسي، چې تمه کېږي د دوشنبې په ورځ به په سعودي عربستان کې ترسره شي. پوځي او د انرژۍ برخې کارپوهان به د احتمالي بټیو، اټومي یا نورو، یو تفصيلي لست برابر کړي.

همداراز، هغوی به هڅه وکړي چې د هغو وسلو په اړه چې بايد ونه کارول شي توافق ته ورسېږي. خو د انرژۍ تاسیساتو او نورو ملکي زیربناوو ترمنځ د توپير پر سر هوکړه ښايي وخت ونیسي.

دا هم مه هېروئ چې اوکرایین او روسیه مستقیمې خبرې نه کوي، بلکې هر یو یې بېل، له امریکا سره دوه اړخیز مذاکرات کوي، او واشنګټن ژمنه کړې چې د دواړو اړخونو ترمنځ به منځګړیتوب کوي چې دا کار، نور هم ډېر وخت نيسي.

پنځم، داوربند له امله پر اقتصادي ګټو تمرکز د جګړې د پایته رسولو له اصلي هدفه د امریکا پام اړولی دی.

ټرمپ ډېر وخت پر دې تېر کړی چې داسې يو تړون وکړي چې امریکايي شرکتونه د اوکرایین مهمو معدني زېرمو د لاسرسي اجازه خپله کړي. ځینو دا د امریکا له خوا د اوکرایین د راتلونکي لپاره پانګونه بللې، خو ځینې نور بیا دا د هېواد له طبیعي زېرمو ناوړه ګټه پورته کول بولي.

ولسمشر زیلېنسکي په لومړیو کې استدلال کاوه چې دی یوازې هغه مهال له امریکا سره هوکړې ته رسېدلی شي چې که چېرې واشنګټن اوکرایین ته د روسیې د يرغل د مخنيوي امنیتي ضمانت ژمنه ورکړي. خو سپینې ماڼۍ دا وړاندیز رد کړ، او ویې ویل چې د امریکا د کان کیندنې شرکتونو او کارکوونکو حضور به پخپله د روسیې لپاره یو غټ خنډ وي. بالاخره، زیلېنسکي خپل دریځ نرم کړ او ویې ویل چې دی به پرته له امنیتي ضمانتونو هم د کانونو تړون ومني.

خو له دې سره سره، امریکا لا هم دا تړون نه دی لاسلیک کړی.

جګړې ختمول یو پېچلی او اوږد بهیر دی. که د ټرمپ هڅې نه وای، موږ به دې مرحلې ته نه وای رسېدلي، خو د هغه د توقع خلاف، پرمختګ نه دومره چټک شوی او نه هم ساده.

د ۲۰۱۸ کال په ډسمبر کې، کله چې زیلېنسکي د ولسمشرۍ لپاره کمپاین کاوه، هغه وړاندیز کړی و چې له پوتین سره خبرې به ډېرې ساده وي. خو د تېرو دوو میاشتو تجربې ته په کتو، داسې ښکاري چې دا کار له هغې ډېر ستونزمن دی چې زیلېنسکي يې تصور کاوه.