تاسې د وېبسایټ داسې بڼه ګورئ چې یوازې متن لري او لږ انټرنېټ کاروي. که غواړئ عکسونه او ویډیوګانې وګورئ، نو د وېبسایټ اصلي (لومړنۍ) بڼې ته ورشئ.
د وېبسایټ اصلي بڼې ته مې وروله
د وېبسایټ دې بڼې په اړه چې ډېر انټرنېټ نه مصرفوي نور معلومات دلته موندلای شئ.
د ټرمپ د توغندیو دفاع سیستم ګولډن ډوم څه شی دی، او څنګه به کار کوي؟
ډونلډ ټرمپ ژمنه کړې، چې د ولسمشرۍ دورې تر پایه به یې د "ګولډن ډوم" په نوم دفاعي سیستم په بشپړه توګه فعال" وي.
ښاغلي ټرمپ ژمنه کړې چې د دې سیستم فعالولو لپاره به په لومړي سر کې د ۲۵ میلیون ډالرو پانګونه کوي. دی اټکل کوي، چې د دې پروژې ټول لګښت به شاوخوا ۱۷۵ میلیارد ډالر وي، خو چارواکو خبرداری ورکړی، چې د دې سیستم وروستی ټول لګښت ښايي د دې درې برابره وي.
په پلانونو کې د ځمکې، سمندر او فضا په اوږدو کې د "راتلونکي نسل" ټېکنالوژیو شبکه شامله ده. په ځانګړې ډول په فضا کې مېشتې هغه کشفي آلې او سنسرونه چې کولی شي د راتلونکو توغندیو مخه ونیسي.
ګولډن ډوم به د شته سیستمونو هغه شبکه نوره هم پراخه کړي چې هدف یې د روسیې او چین په څېر هېوادونو لخوا له مخ په زیاتېدونکو او پېچلو هوایي ګواښونو د امریکا خوندیتوب دی.
ګولډن ډوم به څنګه کار کوي؟
د ټرمپ پلان تر یوې اندازې د اسرائیلو د "اېرون ډوم" یا اوسپنیز ډال څخه په الهام رامنځته شوی، کوم چې د لنډ واټن توغندیو ګواښونو د مخنیوي لپاره د رادار دفاعي سیسټمونه کاروي او له ۲۰۱۱ کال راهیسې کارول کېږي.
ګولډن ډوم به ترې څو برابر لوی وي او داسې ډیزاین شوی چې د پراخو ګواښونو مخه ونیول شي. دا به د سلګونو سټلایټونو له شبکې کار اخلي، چې په تېرو وختونو کې خورا ګران تمامېدل، خو نن سبا عملا شونی دی.
ښاغلي ټرمپ وویل"رانلډ رېګن ډېر پخوا دا غوښت، خو ټېکنالوژي یې نه درلوده."
دا خبره یې په فضا کې مېشت توغندیز دفاعي سیسټم ته چې په "سټار وارز" مشهور و او پخواني ولسمشر رانلډ رېګن یې په ۱۹۸۰ لسیزه کې وړاندیز کړی و په اشارې وکړه.
ټرمپ زیاته کړه، چې ګولډن ډوم به "ان د نړۍ له بلې غاړې توغول شوي یا له فضا څخه د توغول شويو توغندیو د مخنیوي توان ولري."
دا سیستم به داسې جوړ شي چې وکولی شي کروز او بالیسټیک توغندي کشف او شنډ کړي. د هایپرسونېک وسلو په شمول چې د غږ له سرعت څخه هم ګړندي حرکت کولی شي او د فرکشنل مدار بمبارۍ سیستم (د ځمکې له کښتني مدار د هدف پر لور د ګزار سیستم) چې د "فوبس" په نوم هم یادېږي او کولی شي له فضا جنګي سرګلولې کنترول کړي.
د امریکا د سایبر او ټېکنالوژۍ د نوښت مرکز لوړ پوړي مشر متقاعد رییر اډمیرل مارک مونټګومري بي بي سي ته وویل، چې ګولډن ډوم به "د سټلایټونو پر دریو یا څلورو ګروپونو تکیه وکړي چې په ټوله کې سلګونه سټلایټونه کېږي."
هغه د بي بي سي نړیوالې څانګې نیوزډې پروګرام ته وویل: " څو سوه داسې سټلایټونه شته چې کشف کوي، دوی هغه څه کشفوي چې ور توغېدلي وي. بیا یوه لړۍ ده چې تعقیبوي یې، او حرارت کنټرولوي. بیا بل ډول سټلایټ یا سپوږمکۍ دي، چې متحرکې وسلې لېږدوي.
ایا ګولډن ډوم به په دریو کلونو کې جوړ شي؟
د اېکانومېسټ مجلې د دفاعي چارو مدیر بي بي سي ته وویل، چې د امریکا پوځ به دا پلان ډېر جدي ونیسي، خو دا غیر واقعي ده چې فکر وشي د ټرمپ په روانه دوره کې به بشپړ شي، او لوی لګښت به یې د امریکا له دفاعي بودیجې پرې شي.
پخوانی اډمیرل مونټګومري له دې نظر سره موافق دی: "دا له پنځو تر اوو او لسو کلونو ماموریت دی."
نوموړي وویل "ایا تر دریو کلونو به داسې څه ولرو چې موږ لا ډېر خوندي کړي؟ امکان شته" خو زیاتوي چې د ولسمشر د اوسنۍ دورې تر پایه پورې "سل فیصده خوندي سیسټم" ممکن نه دی.
د امریکا حکومت د کانګرس د بودیجې دفتر چې کانګرس ته د اقتصادي تحلیل چمتو کولو دنده لري وړاندیز کړی، چې یوازې د دې سیستم د فضايي بنسټ پر برخې شلو کلونو کې تر ۵۴۳ میلیارد ډالره لګښت راځي.
څوک به ګولډن ډوم جوړ کړي؟
د امریکا د فضايي ځواک جنرال مایکل ګویټلین د دې څو میلیارد ډالري پروژې مشري پر غاړه لري.
دی د ۲۰۲۳ کال د دسمبر میاشت راهیسې، فضايي ځواک کې چې د امریکا د پوځ یوه څانګه ده د فضايي عملیاتو مرستیال مشر دی. دا څانګه "د توغندیو خبرداری، فضايي حوزې په اړه پوهاوی، موقعیت، لارموندنه او وخت، ارتباطات او فضايي الکترونکي جګړې" پر مخ بیايي.
ګویټلین یو څلور ستوریز جنرال چې ولسمشر ټرمپ یې "یو با استعداده سړی" بولي، له ځان سره د خپل مسولیت څانګې ته د پام وړ فضايي او توغندیو اړوند تجربې وروړې دي. هغه پخوا د فضايي سیسټمونو د قومندې مشر او له لرې لارې د اندازه کولو سیستم مشر و.
د امریکا د اوکلاهوما په ایالت کې زېږیدلی او لوی شوی، ګویټلین په ۱۹۹۱ کال کې د اوکلاهوما ایالت پوهنتون څخه له فراغت وروسته د متحده ایالاتو له هوايي ځواک سره کار پیل کړ.
روسیه او چین به د ګولډن ډوم په اړه څه فکر کوي؟
ګولډن ډوم په اصل کې د روسیې او چین لخوا د توغندیو د توغولو د خطر څخه دفاع لپاره جوړېږي.
په دې وروستیو کې د امریکا دفاعي استخباراتو ادارې لخوا یو سند خپور شوی، چې په ډاګه کوي چې د توغندیزو ګواښونو "کچه او پېچلتیا به پراخه شي.
ویل کېږي چې دواړه هېوادونه داسې یو سیستم جوړوي چې د امریکا دفاعي سیستم کمزورتیاوې د ځان په ګټه وکاروي. چین او روسیې دواړو پردې نیوکه کړې. دا هڅه یې ډېره بې ثباته کوونکې بللې ده.
د ۲۰۲۵ کال مې میاشتې په پیل کې د روسیې او چین ترمنځ له خبرو اترو وروسته د کرېملېن په یوه خبرپاڼه کې راغلي، چې نوی دفاعي سیسټم "په ښکاره توګه فضا کې د جنګي عملیاتو ترسره کولو لپاره د وسلو پام وړ پیاوړتیا رامنځ ته کوي."
په هرحال، د کرېملېن ویاند دیمیتري پېسکوف په دې وروستیو کې دا پلان تر ډېره د متحده ایالاتو "یوه خپلواکه موضوع" یاده کړې، او وړاندیز یې کړی، چې دا کولی شي د اټومي وسلو د خبرو اترو د بیا پیل لامل شي.
په عین حال کې، چین ویلي دا پلان به د بهرنۍ فضا د پوځي کولو او د وسلو سیالۍ لامل شي او هغه به نړیوال امنیت له خطر سره مخ کړي.
د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند له متحده ایالاتو وغوښتل چې له دې سیسټم لاس په سر شي او و یې ویل، چې ګولډن ډوم "په ښکاره ډول په فضا کې په لویه کچه د جنګي وړتیا زیاتوالی دی ... او داسې اړخونه لري چې په خپل ذات کې بریدګر دي او دا د فضا اړوند د منل شوي تړون چې وايي باید سوله ییزو چارو لپاره وکارول شي خلاف دی."
ایا کاناډا به له ګولډن ډوم سیسټم سره یوځای شي؟
ولسمشر ټرمپ په اوول دفتر کې د خپلو پلانونو اعلانولو پر مهال وویل، چې کاناډا غوښتنه کړې چې د دې سیسټم برخه شي.
د کاناډا د لومړي وزیر مارک کارني دفتر په یوه خبرپاڼه کې وویل، چې هغه او وزیران یې له خپلو امریکایي سیالانو سره د نويو امنیتي او اقتصادي اړیکو په اړه بحث کوي.
"په دې بحثونو کې په طبیعي ډول د نوراد (د شمالي امریکا د فضا دفاع قومنده) پیاوړتیا او د ګولډن ډوم په څېر اړوند نوښتونه شامل دي."
د روان کال په پیل کې واشنګټن ته د سفر پر مهال د کاناډا د دفاع وزیر بل بلیر ومنله، چې کاناډا د ډوم په پروژه کې د ګډون لیوالتیا لري او استدلال یې وکړ چې دا "پر ځای کار دی" او د هېواد "په ګټه یې دی.