ولې د طالبانو او هیئت تحریر الشام بیرغونه سره ورته دي؟

د سوریې نوي لومړي وزیر محمد البشیر د ډېسمبر پر لسمه په دمشق کې د خپلې کابینې د لومړۍ غونډې مشري وکړه. په دې غونډه کې د ښاغلي بشیر څنګ ته دوه بیرغونه ولاړ وو.

یو د سوریې (انقلابي بیرغ) چې زرغون، سپین او تور رنګونه لري او په منځ کې یې درې سره رنګه ستوري لیدل کېږي او بل هم سپین رنګه بیرغ، چې د مسلمانانو شهادت کلیمه پرې په تور رنګ لیکل شوې ده.

دغه دویم بیرغ د هیئت تحریر الشام (ایچ ټي اېس) ډلې بیرغ دی، چې د ډېسمبر پر اتمه یې پر دمشق د یاغیانو ولکې ټینګولو مشري کوله.

دا بیرغ د طالبانو بیرغ ته ورته دی، چې په افغانستان کې یې واک ته له رسېدو وروسته د خپل حکومت د "رسمي بیرغ" په توګه کاروي. هیئت تحریر الشام ډلې د تېرې نومبر میاشتې په وروستیو کې د سوریې له شمال لوېدیځ ادلب سیمې بریدونه پیل کړل او تر پلازمېنې دمشق پورې یې یو په بل پسې سیمې ونیولې.

د دمشق له نیولو وروسته د دې ډلې مشر ابو محمد الجولاني د سوریې خلکو ته پرلپسې ډاډ ورکوي، چې داسې یو ټولګډونه حکومت جوړوي، چې د هېواد ټولو لږکیو کسان به پکې برخه لري او له هېڅ یوې ډلې سره به شخړه نه کېږي.

نوموړی دغه راز خلکو ته دا ډاډ هم ورکوي، چې باید د اسلامي حکومتولۍ له نظامه ډار و نه کړي. خو د سپین بیرغ له پورته کېدو سره د سوریې خلکو سره پوښتنې راپیدا شوې، چې دا چاره د سوریې د راتلونکي لپاره څه پیغام لري؟

د بي بي سي خبریال فراس کیلاني له سوریې په خپل رپوټ کې کاږي، چې دې چارې ډېر خلک "حیران کړي دي. دوی فکر کوي، چې نوی حکومت ښايي د طالبانو پر پله پل کېږدي او داسې یو حکومت رامنځته کړي، چې د شریعت قانون له مخې به چارې پرمخ بیايي."

ځینو کسانو پر خواله رسنیو له دې (بدلون) سره خپل مخالفت څرګند کړی دی. د سوریې یو خبریال او مدني فعال رامي جراح وايي، کله چې البشیر د سوریې خلکو ته وینا کوله، تر څنګ یې د اسلامي بیرغ ښکاره کول یو "سپکاوی" دی. نوموړي پر خواله رسنۍ اېکس لیکلي، "له دې سړي تمه کېږي، چې په سوریه کې د هر دین د پیروانو استازولي کوي، خو دا (چاره) زموږ ټولو لپاره یو سپکاوی دی."

د سوریایانو پر خواله رسنیو غبرګونونه او "غوسه"

ځینو نورو بیا په دولتي ادارو کې له "انقلابي بیرغه" پرته د بل هر بیرغ له رپولو سره مخالفت کړی.

د سوریې یوه بل خبریال ندال الامیري په دې هکله پر خواله رسنۍ اېکس لیکلي، "زموږ لپاره د بعث ګوند مصیبت کافي و، نور نه غواړو د یوه بل جنجال په دائره کې ایسار شو."

ځینې سوریایان بیا خپل هېواد کې د سپین بیرغ پورته کېدو کې "کوم زیان" نه ویني. دوی وايي، مانا یې دا نه ده، چې له دې سره به په سوریه کې هم د طالبانو غوندې حکومت رامنځته کېږي. دوی وايي، "که نورو ګوندونو ته په سوریه کې اجازه ورکول کېږي"، نو دا به یوازې د یوه ګوند بیرغ بلل کېږي.

طالبان په افغانستان کې د یوې سخت دریځه سني ایډیالوژۍ استازیتوب کوي. طالبان چې په ۱۹۹۶ کال کې لومړی ځل په افغانستان کې واک ته ورسېدل، له هغه راهیسې سپین بیرغ چې په تور رنګ کلیمه پرې لیکلې د رسمي بیرغ په توګه کاروي.

هیئت تحریر الشام ډله هم له څه مودې راهیسې همداسې بیرغ کاروي او په ادلب کې د دوی تر کنټرول لاندې ملکي ادارو کې هم همدا بیرغ کارول کېده.

په داسې حال کې چې اېچ ټي اېس او طالبان دواړه ورته بیرغ لري، د طالبانو حکومت یوه لوړپوړي چارواکي بي بي سي ته وویل، چې دواړو ډلو "د یوه بل تقلید نه دی کړی."

د دغه طالب چارواکي په وینا، "سپین بیرغ د نړیوال جهاد او توحید بیرغ دی، کومې ځانګړې ډلې یا هېواد پور نه دی تړلی."

خو طالبان په سوریې کې د اېچ ټي اېس پوځي او سیاسي بریا لمانځي او هیله ښيي، چې دا به په سوریه کې د دوی په بڼه یو "اسلامي حکومت رامنځته کېدو ته لار هواره کړي."

له واکه د بشار الاسد له لېرې کېدو په مناسبت د افغانستان په ځینو ولایتونو کې د طالبانو پلویانو او ځینو متحدینو خواږه ویشلي او خوښي یې څرګنده کړې ده.

د طالبانو او هیئت تحریر الشام ډلې ترمنځ تړاو څه دی؟

د طالبانو او اېچ ټي اېس تر منځ "ایډیالوژیک" تړاو هغه څه دي، چې له کبله یې افغان طالبان په سوریه کې د اېچ ټي اېس ملاتړ کوي.

د طالبانو یوه لوړپوړي چارواکي، چې په ارګ کې دنده لري، پر اېکس خواله رسنۍ لیکلي، "د کابل او دمشق کیسه ورته ده. دواړو پر يکشنبه سقوط وکړ، دواړه په ۱۱ ورځو کې ونیول شول او د دواړو هېوادونو مشران وتښتېدل."

خو ځینې کارپوهان د سوریې اوسني واکمن پرتله ییز ډول له طالبانو "نرم او معتدل" ګڼي.

په کاناډا کې مېشت د دیني چارو کارپوه محمد محق وايي، "طالبان له فکري پلوه دیوبندي ریښه لري او د سلفیانو او اخواني جهادیانو پرتله ډېر محافظه کار دي، او عصري حکومتوالي‌ یې نه خوښېږي."

د طالبانو حکومت له هغې راهیسې چې پر افغانستان بیا واکمن شوي، پر ښځو یې کمساري‌ محدودیتونه لګولي خو اېچ ټي‌ اېس ډلې پر دمشق له واک راهیسې تر دې مهال پر ښځو او زدکړو کوم محدویت نه دی وضع کړی.

ښاغلی محق دا ګرانه ګڼي،‌ چې "د سوریې ټولنیز جوړښت ته په پام هیئت تحریر الشام ډله د طالبانو له سیاست سره مخ ته ولاړه شي."

تېره اوونۍ چې الجولاني له سي اېن اېن خبري شبکې سره مرکه کوله د (انقلابي بیرغ) تر څنګ یې سپین بیرغ هم څنګ ته ایښی و. په همدې مرکه کې نوموړي وویل، چې خلک باید له اسلامي نظامه ډار و نه لري او په خبره یې د سوریې ټولو فرقو خلک به استازولي ولري.

د اسلامي دولت نومې ډلې په ګډون په سوریې کې د اسلامپالو ډلو د چارو ماهر ایمن التمیمي بي بي سي ته وویل، د دې بیرغ کارول ښيي، چې اېچ ټي اېس غواړي په سوریه کې "د اسلامي نظام یوه پروژه پلې کړي. دا بیرغ د (اېچ ټي اېس) له اوږدمهاله دریځ سره سمون خوري، چې ځانونه د سوریې سنیانو استازي ښيي."

خو التمیمي زیاتوي، چې "د اېچ ټي اېس لپاره به دا ډېره سخته وي، چې په سوریه کې د طالبانو په څېر حکومت رامنځته کړي، ځکه په ټول کې به (د سوریې ټولنه) د ښځو پر زدکړو د بندیزونو په څېر محدودیتونه و نه مني او نه به هم د داسې مستبد نظام منلو ته چمتو شي، چې د ټولمنلو ټاکنو مخه ونیسي."