د ښځو لپاره نړۍ کې تر ټولو ښه هېواد ایسلنډ دی خو څه یې ښه نه دي؟

د جنسیتي برابرۍ له پلوه په نړۍ کې یو تر ټول ښه نوم د ایسلنډ یادیږي. څه باندې ۱۵ کاله کېږي چې د نړیوال جنسیت تشې شاخص کې د لاسته‌‌راوړنو له امله لومړی وي. مېندو او پلرونو لپاره د رخصتۍ شرایط دومره پکې ښه دي چې نږدې ۹۰٪ د کار عمر لرونکې ښځې دندې لري او پر وړاندې یې د کورنۍ شرایط خنډ نه ګرځي. د دغه هېواد د پارلمان نږدې نیمایي غړې هم ښځې دي.

د بي بي سي ۱۰۰ ښځې لړۍ همکارانو مو په دې رپوټ کې هڅه کړې چې ومومي ایسلنډ کې په رښتیا هم د ښځو ژوند هغسې چې ویل کېږي ښه دی؟

په ریکیاوېک کې، د ژمي پر یوه ساړه سهار، لسګونه کوچنۍ نجونې درانه لرګي پر ځمکه غورځو او په لوړ غږ او شور وايي، "زه غښتلې یم!".

دوی په ایسلنډ کې د هغو ۱۷ وړکتونونو یوه ته ورځي چې وايي ماشومان داسې روزي چې د تېر وخت دودیزې کړۍ ماتې کړي. دوی د هیالي په نامه یو میتود کاروي.

د دې میتود بنسټ ایښودونکې، مارګریټ پالا اولافسډوټیر وايي، "ماشومان په دوه کلنۍ کې پوهېږي چې یوه نجلۍ او هلک باید څه ډول خویونه ولري. دا خپله ماشومان د فکر له پلوه محدودوي."

په هیالي ښوونځیو کې، هلکان او نجونې د ورځې ډېر وخت جلا تېروي او هڅول کېږي چې هغه کارونه وکړي چې په دودیز ډول د مخالف جنس سره تړاو لري.

نجونو ته ښوونه کېږي چې بخښنه ونه غواړي او سخت‌زړې اوسي: د لرګیو غورځولو سربېره، دوی ځینې وختونه په واورو کې لوڅې پښې ګرځي.

هلکان بیا د یوه بل ویښتان ګومنځوي، یو بل مساجوي یا چاپي کوي، او د یوه بل ته ستاینه کوي.

اولافسډوټیر وايي"هلکان ډېر انفرادي او خپلواک وي. موږ دوی ته روزنه ورکوو چې مهربانه واوسي، پاملرنه وکړي، مرسته وکړي او یو بل ته غوږ ونیسي،".

د هیالي طریقه په آیسلنډ کې چې له وړاندې لا د جنسیتي برابرۍ له مخې په نړۍ کې مخکې دی، په ډېرېدونکې توګه مشهوره ده.

دا په نړۍ کې یوازینی هېواد دی چې د روغتیا، تعلیم او اقتصادي فرصتونو په برخه کې یې د نارینه او ښځو ترمنځ واټنونه ۹۰ فیصده را کم کړې دي. دا هغه واټنونه دي چې نړیوال اقتصادي فورم یې تل د هدف په توګه یادوي چې باید له منځه لاړ شي.

په ۲۰۱۸ کال کې، دا په نړۍ کې لومړنی هېواد شو چې له کارګمارونکو یې وغوښتل چې ثابته کړي نارینه او ښځینه کارکوونکو ته د مساوي کار په بدل کې مساوي معاش ورکوي، که نه درنه جریمه به پرې ولګول شي.

د اروپایي کمیسیون په وینا، نږدې ۹۰٪ د کار عمر لرونکې ښځې په ایسلنډ کې دندې لري. دا د اروپايي ټولنې تر کچې بېخي لوړه ده.

په اروپايي ټولنه کې په ۲۰۲۱ کال کې څه کم ۶۸ فیصده ښځې له کور بهر په رسمي کارونو بوختې وې. د نړیوال بانک معلومات ښيي چې په ټوله نړۍ کې څه باندې ۵۰ فیصده ښځې او ۸۰ فیصده سړي له کور بهر کار کوي.

دا هغه کارونه دي چې دوی ته یې په بدل کې معاش ورکول کېږي.

ډېر وايي د دې لاسته‌راوړنې تر شا دلیل په آیسلنډ کې د ماشومانو پاملرنې تګلاره ده. د ماشوم له زېږون وروسته، مور او پلار شپږ میاشتې رخصتي لري او اتیا فیصده معاش یې هم ورکول کېږي.

کاترین تورهالسډوټیر، د سمن کبانو په یوه شرکت کې د اوبو تخنیکارې په توګه کار کوي. دا وايي "ما هېڅکله د خپل مسلک له امله د ماشومانو د نه درلودلو فشار نه دی احساس کړی." دا پنځه ماشومان لري او ټول یې تر لس کم عمره دي. دا او مېړه یې دواړه د ماشومانو پالنې په موخه خپلې رخصتۍ اخلي.

'ښځو لپاره جنت نه دی'

خو د ښځو یوه ډله د آیسلنډ پر حکومت دومره غوسه ده چې د بشري حقونو اروپايي محکمې ته یې پرې قضیه وړې ده.

مدعیان یو چې ګډ لري: ټولې پولیسو ته د جنسي تېري یا برید راپور ورکولو لپاره ورغلې وې، او قضیې یې مخکې له دې چې دوی محکمې ته ورشي، لغوه شوې وې.

دوی استدلال کوي چې د هېواد عدلي سیسټم یې په سیستماتیک ډول ښځې مایوسه کوي.

احصایې ښیې چې د ایسلنډۍ مېرمنو څلورمه برخه د جنسي تېري یا د جنسي تېري د هڅې تجربې لري. شاوخوا ۴۰٪ د فزیکي یا جنسي تاوتریخوالي سره مخامخ شوې دي. د روغتیا نړیوال سازمان په وینا، په منځنۍ کچه د نړۍ یوازې ۳۰ فیصده دی.

خو ښځې وايي چې ډېر لږ نارینه محاکمه کېږي، ځکه چې د ایسلنډ پولیس د جنسي تېري او برید تورونه په سمه توګه نه څېړي – یو دلیل یې دا دی چې په دې برخه کې د حکومت مالي ملاتړ کم یا نشته.

ګوډرون جونزډوټیر، د سټیګاموټ نادولتي موسسې یوه غړې ده. همدوی د ورته قضیو په راپور کې مرسته کړې. دا وايي، "په ډېرو قضیو کې، له مهمو شاهدانو پوښتنې نه کېږي، د ډاکټرانو او ارواپوهانو راپورونه له پامه غورځول کېږي ... ان د جنسي تېري کونکي اعتراف هم په جدي توګه نه دی اخیستل شوی.

دا د منلو وړ نه ده چې د ښځو تورونه جدي نه نیول کېږي. موږ به دا ونه زغمو."

د حکومت احصایې ښیي چې د جنسي تاوتریخوالي راپور ورکولو ۸۰٪ قضیې بې پایلې پاتې کېږي.

هلدا هروند، د افګار بنسټ ایښودونکې - د ښځینه‌وو سازمان چې د جنسیتي تاوتریخوالي څخه د ژوندي پاتې شویو ملاتړ کوي - وايي: "زموږ هېواد ته خلک په دې چې ګواکې د ښځو لپاره جنت دی پېژني. جنت نه دی."

دا د عامه اړیکو یوه بریالۍ هڅه ده.

ماریا، له هغو مېرمنو یوه ده چې پر حکومت دعوه کوي. دا وايي پولیسو ته یې شاهدان او شواهد چمتو کړي وو – پر دې د تېري کوونکي کس لخوا رامنځته شويو ټپونو عکسونه او هغه متنونه چې هغه ورته لېږلي وو. هغه د ناوړه ګټه اخیستنې اعتراف کوي.

د عامه څارنوالۍ رییس ورته وویل چې محاکمې لپاره کافي شواهد نشته. خو پولیسو د پلټنو لپاره دومره موده واخیسته چې نور یې وخت تېر شو.

ماریا وايي: "د شاوخوا دریو کلونو لپاره، زه له کوره نه شوم وتلی." "زه هیڅکله د شپې یوازې بهر نه ځم. دا یو کوچنی هېواد دی، او تل شاته ګورم."

د ایسلنډ د ملي پولیسو کمېشنر په دې قضیه کې د پولیسو د ناکامیو له امله بخښنه غوښتې ده.

هغه مېرمنې چې قضیې یې راپورته کړې دي پر محکمو او پولیسو نیوکې کوي.

په ۲۰۱۹ کال کې کله چې یوه سړي ته چې د جنسي تېري په تور نیول شوی و، برائت ورکړل شو په ټول هېواد کې د خلکو غصه راپورته کړه.

قاضي ویل په دې دلیل سړی سپین خېژوي چې د ښځې تنګ، چرمی پتلون ایستل به ورته ناممکن وو.

همدغه قاضي په یوه بله قضیه کې چې یوه ښځه نږدې وه د جنسي تېري د ټپونو له امله مړه شوې وی ځکه چې ډېره وینه ترې بهېدلې وه، پرېکړه وکړه چې قربانۍ ښايي له تورن سره په داسې جنسي اړیکه کې ښکېله وه چې له هغه یې د زور کارول غوښتل.

هولدا هروند استدلال کوي چې دا ډول پرېکړې کولی شي ځینې نارینه دې فکر ته وهڅوي چې کولی شي د جنسي تاوتریخوالي له تور ځان خلاص کړي. دا وايي، "نارینه پوهېږي چې د خپلو کړنو له امله ښايي پایلې ونه ګوري،"

"حتی که د جنسي تېري مجرم هم وپېژندل شئ، سزا مو د قاضي په اختیار کې ده - او ښايي هیڅکله زنداني نشئ."

ګوډرون جونزډوټیر وايي: "دا زموږ په ټولنه کې تیاره سیوری دی."

'دا کافي نه ده'

د ایسلنډ حکومت بي بي سي ته وویل چې د جنسیت پر بنسټ د تاوتریخوالي د پای ته رسولو د هدف ملاتړ کوي. یوه ویاند وویل "آیسلنډ له اوږدې مودې راهیسې د جنسیت مساواتو په برخه کې مخکښ دی، خو د ښه والي لپاره تل ډېر څه باید وشي".

خو د آیسلنډ ولسمشره، هاله توماسډوټیر، وايي حکومت کافي کار نه کوي.

"زه فکر کوم چې هیڅ حکومت کافي کار نه کوي. موږ په قضايي سیسټم او په لویه کچه په کلتور کې ننګونې او خنډونه لرو،" هغه وايي. "تر هغه چې د جنسیت پر بنسټ تاوتریخوالی موجود وي، موږ کافي کار نه کوو. دا دومره ساده ده."

له دې ټولو سره سره، دا باور لري چې ایسلنډ د ښځو لپاره یو له غوره ځایونو څخه دی او وايي هیله لري چې هېواد به یې تر ۲۰۳۰ کاله د جنسیتي توپیر خبره له منځه یوسي.

ملګرو ملتونو بي بي سي ته وویل چې دغه هېواد د بریالیتوب پر لور روان دی.

هولدا هروند هم خوشبینه ده او وايي په آیسلنډۍ ټولنه کې بدلون راځي.

زما لوڼو له لومړي ټولګي جنسي زده‌کړې درلودې. دوی پوهېږي چې د اشخاصو ترمنځ سالم حدونه څه دي. د رضایت په اړه هم معلومات لري. دا هغه څه دي چې کاشکې ماته هم په ښوونځي راښوول شوي وای."

د همدې پروسې له برکته به د دې نسل نجونو او هلکانو ته د جنسیت پر بنسټ د تاوتریخوالي مفکوره بیخي د منلو وړ نه وي.

د بي بي سي ۱۰۰ ښځې ۲۰۲۴: سږ کال څوک په نوملړ کې دي؟